Табиғаттағы жыртқыш аңдардың арасында үлкен мысықтар ерекше орын алады. Олар жылдамдығымен, мықты дене бітімімен және мінез-құлқымен танымал. Әлемнің түкпір-түкпірінде тіршілік ететін бұл аңдар көптеген халық аңыздарында, мәдениеттерінде және рәміздерінде кездеседі. Осындай мақұлықтардың әрқайсысы өз ортасына бейімделген, өзіндік ерекшелігімен дараланады. Көптеген адамдар жануарлар туралы мәлімет іздегенде ең алдымен жолбарыс, арыстан немесе сілеусін есіне алады. Ендеше, әлемнің әр түкпірінде мекен ететін үлкен мысықтар жайлы тың деректерге назар аударайық.

Сілеусін – орманның үнсіз көлеңкесі

Сілеусін – жабайы табиғаттың жұмбақ өкілі. Оның қою әрі тығыз жүні суық климатта жылу сақтап тұруға көмектеседі. Қысқа құйрығы мен үшкір құлақтарындағы қара шашағы – сілеусінді басқа мысықтардан оңай ажыратуға мүмкіндік береді. Солтүстік жарты шарда, соның ішінде Қазақстанның орманды аймақтарында да кездеседі. Сілеусін туралы мәлімет іздегендер оның тамақ іздеуде өте шыдамды әрі епті екенін біледі. Негізінен қоян, елік сияқты орман жануарларын аулайды. Бұл аң түнде белсенді, күндіз көбіне тығылып жатады. Аң терісіне сұраныстың артуы сілеусіннің жойылып кету қаупін тудырып отыр, сондықтан ол көптеген елдерде қорғалатын түрлер қатарына енген.

Жолбарыс – орманның үнсіз патшасы

Жолбарыс – әлемдегі ең ірі мысық тұқымдас аң. Оның денесі ұзын әрі бұлшықетті, терісі жолақ-жолақ болып келеді, бұл оған орман арасында бүркемеленуге көмектеседі. Жолбарыс жалғыз аңшы ретінде тіршілік етеді, түнде белсенді болады. Үндістан, Бангладеш, Ресейдің Қиыр Шығысы мен Оңтүстік-Шығыс Азияда мекендейді. Бір қызығы, әр жолбарыстың терісіндегі жолақтардың орналасуы – саусақ ізі сияқты, қайталанбайды. Суық ауа райына бейімделген амур жолбарысы қалың терісімен ерекшеленеді. Бұл жыртқыш аң қауіп төнгенде өз аймағын қызғыштай қорғайды. Қазіргі таңда жолбарыстардың кейбір түрлері жойылу алдында тұр, сондықтан олар ерекше қорғалады.

Арыстан – саваннадағы көшбасшы

Арыстан – «жануарлар патшасы» деп жиі аталады. Оның қалың жалы мен айбынды кейпі оны басқа мысықтардан ерекшелендіреді. Африка құрлығы мен Үндістанның кей аймақтарында таралған. Арыстандар – әлеуметтік жаратылыстар, олар прайд деп аталатын топтарда өмір сүреді, бұл топтарда бір не бірнеше еркек және бірнеше ұрғашысы мен олардың күшіктері болады. Ұрғашы арыстандар – негізгі аңшылар, ал еркектері топты қорғайды. Жаңа туылған арыстандардың дақтары болады, бірақ олар есейе келе жойылады. Арыстанның күркіреуі бірнеше шақырым қашықтықтан естіледі. Бұл үлкен мысықтар табиғатта тепе-теңдікті сақтауда маңызды рөл атқарады.

Қар барысы – тау шыңдарының сұлулығы

Қар барысы – Орталық Азияның биік тауларында мекендейтін ерекше мысық тұқымдас аң. Қазақстанның Тянь-Шань және Іле Алатауы аймақтарында сирек болса да кездеседі. Қалың әрі ашық түсті жүні оны ақ қарлы ортада байқалмайтындай етеді. Ұзын құйрығы – тепе-теңдікті сақтауға көмектесетін негізгі құрал. Қар барысы жалғыз өмір сүреді, күндіз көбіне демалады, ал түнде аңшылыққа шығады. Оның басты азығы – таутеке мен арқар. Қар барысы – Қазақстанның ұлттық мақтанышы, ол «Қызыл кітапқа» енген және ерекше қорғалады. Бұл аң туралы деректер аз болғанымен, оның табиғаттағы орны ерекше бағаланады.

Ягуар – орман ішіндегі жасырын жыртқыш

Ягуар – Оңтүстік Америка ормандарында тіршілік ететін қуатты жыртқыш. Бұл аң көбіне судың маңында мекендейді және жақсы жүзеді. Теңбілді терісі оны орман көлеңкесінде жасыруға мүмкіндік береді. Ягуардың тістері өте мықты, сондықтан ол сауытты тасбақаларды да оңай шағады. Ол жемтігін тығып, кейін қайтып келіп жейді – бұл ерекшелігі оны басқа мысықтардан ажыратады. Ягуар көбіне жалғыз жүреді және өте сақ келеді. Аң аулау барысында бір-ақ секіріп, олжасын бірден ұстап алады. Жергілікті халық ягуарды қасиетті жаратылыс деп санап, түрлі аңыздарға қосқан.

Леопард – бейімделудің шебері

Леопард – Африка мен Азияда кең таралған, өте икемді және бейімделгіш аң. Ол орманда, таулы аймақтарда және тіпті жартылай шөлді жерлерде де тіршілік ете алады. Леопард ағаштарға оңай өрмелеп, жемтігін бұтақтарға шығарып тығып қоя алады – бұл оны басқа жыртқыштардан қорғайды. Оның терісіндегі дақтар камуфляж қызметін атқарады, аңшылық кезінде байқалмай жақындауға көмектеседі. Леопардтар көбіне жалғыз өмір сүреді және аумағын қызғыштай қорғайды. Олардың дыбыс шығаруы – басқа мысықтарға тән күркіреуден гөрі, «ырылдау» мен «шыңғыруға» ұқсайды. Кейбір елдерде леопард – еркіндік пен батылдықтың символы саналады. Соңғы жылдары олардың саны азайып, Халықаралық табиғатты қорғау одағының «Қызыл тізіміне» енген.

Пума – үнсіз аңшы

Пума, кейде таулы арыстан немесе кугар деп те аталады, Солтүстік пен Оңтүстік Америкада кездеседі. Оның денесі арыстанды еске салса да, мінезі мен өмір сүру салты өте ерекше. Пумалар адамдардан аулақ жүріп, көбіне түнде аңшылық жасайды. Олар ормандарда, тауларда және шалғынды жерлерде өмір сүреді, тіпті биік тауларда 4000 метрден жоғарыда да тіршілік ете алады. Пума өте секіргіш: бір секірісте 10 метрден артық қашықтықты еңсере алады. Оның тыныш әрі нық жүрісі аңшылықта артықшылық береді. Бұл жануар көбіне жалғыз жүреді және тек көбею кезінде ғана жұп құрады. АҚШ-та пуманы қорғауға бағытталған бағдарламалар сәтті жүзеге асуда.

Үлкен мысықтар – табиғаттың ерекше туындысы, олардың әрқайсысы өз аймағында экожүйенің маңызды бөлігі саналады. Бұл мақалада біз сілеусін туралы мәлімет және басқа да жыртқыш мысықтар жайлы толымды ақпарат беруге тырыстық. Мұндай жануарлар тек көркімен емес, мінез-құлқымен де адамды таңғалдырады. Олар туралы көбірек білген сайын, табиғатқа деген құрмет артады. Осындай қызықты мәліметтерді онлайн журнал MillionFats.KZ сайтынан да таба аласыз. Табиғаттың осындай ғажап иелерін сақтау – баршамыздың ортақ міндетіміз.